Шенеуніктердің мемлекеттік қызметтегі жұмысымен қатар кәсіпкерлікпен айналысуына мүмкіндік беретін заң жобасына қатысты дау туып жатыр. Сарапшылар мұндай жағдайда мүдделер қақтығысы мемлекеттік институттарға деген сенімді әлсіретуі мүмкін дейді. Көптеген елдерде бұл тәжірибеге тыйым салынады.
Қазақстандық шенеуніктердің мемлекеттік қызметпен қатар бизнес жүргізу мүмкіндігі болуы мүмкін. Заң жобасы әлі қаралуда, бірақ сарапшылар алаңдаушылық білдірді. Мүдделер қақтығысы мемлекеттік мекемелерге деген сенімге қауіп төндіруі мүмкін. Сарапшылар бюрократ бизнесмен ретінде әрекет еткенде, ол қоғам мүддесі емес, өзінің жеке коммерциялық мүддесі үшін шешім қабылдауы ықтимал дейді.
Талғат Игликов, қаржыгер: «Бизнестің мәні экономикалық тиімділік жасап, ақша табу. Яғни, кәсіпкер ақша табуды ойлауы керек. Екі нәрсені біріктіруді елестетіп көріңіз: кәсіпкердің дағдылары мен мемлекеттік басқарушының дағдылары – бұл парадокс».
Сарапшылардың айтуынша, бұл тәжірибе көптеген елдерде қабылданбайды. Ал егер азамат өзін толығымен мемлекеттік қызметке арнауды шешсе, оның барлық мүлкі қызмет атқару кезінде билік ету мүмкіндігінсіз үшінші тұлғалардың басқаруына беріледі.
Сергей Уткин, заңгер: «Ол мемлекеттік қызметте жұмыс істеген кезде бұл ақшаның барлығы айналымда болды, басқарушы компания ақша тауып отырды, ақша ешқайда жоғалып кеткен жоқ, бірақ ол ештеңеге әсер ете алмады. Бірақ бұл панацея емес: ең бастысы — ақшаны шеше алатын, әсер ететін, бөлетін немесе ең болмағанда оны азайта алатын үкіметтегі барлық лауазымдарды жою».
Сонымен қатар, көптеген сарапшылар декларацияда мемлекеттік қызметкерлердің нақты табысы көрсетілмейді, өйткені ол жаңа ғана шығарылған. Президент мемлекеттік қызметкерлердің шығыстары табысынан асып кеткен жағдайда жұмыстан босатылуы мүмкін деген заңға қол қойды. Алайда бұл ережелер тек 2027 жылы ғана күшіне енеді.
Жәнібек Айғазин, экономист: «Біз 2021 жылдан бері мемлекеттік қызметшіміз деп жарияладық. Бұл декларацияны мемлекеттік қызметкердің өзі де, әйелі де тапсырған. Нормаларға келетін болсақ, олардың оларды қандай да бір жолмен заңдастыруға немесе басқа біреуге беруге мүмкіндігі болған шығар ».
Сонымен қатар, жыл сайын қылмыстар мен сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар саны артып келеді. Ағымдағы жылдың 7 айында осыған ұқсас 1200 оқиға анықталып, өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 8 пайызға артқан.