Делегаттар сыбайлас жемқорлыққа қарсы жаңа шараларды талқылауда. Мәжіліс пара алғаны үшін ғана емес, пара бергені үшін де қылмыстық жауапкершілікті қарастыратын заң жобасын ұсынды.
Қазақстан азаматтары пара алғаны, сұрағаны, талап еткені, уәде бергені немесе бергені үшін бас бостандығынан айырылуы мүмкін. Мәжілісте бүгін сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері жөніндегі заң жобасы қаралды. Вице-министр Сергей Пономарев елімізде барлық мәселені ақшамен шешуге болатынын айтты.
Сергей Пономарев, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты: «Жоғары оқу орындарында мұғалімдер жақсы баға алу үшін пара талап етеді. Емханада – сапалы емдеу үшін. Тіпті банк секторында несие алу үшін, әсіресе жеңілдікті несие болса, ол ақшаның болмауы мүмкін емес. Ұсынылып отырған заң жобасы мемлекеттік қызметші болып табылмайтын кез келген тұлғаға заңсыз сыйақы төлегені үшін қылмыстық жауапкершілікті жүктейді. Заңсыз сыйақы алған адам да, оны берген адам да жауапқа тартылуы қисынды. Бірақ содан кейін кафеде ақша табу қылмыс деп саналуы мүмкін. Мен оған кеңес бердім, олар мені пара алды деп түрмеге қамады ».
Прокуратура өкілі бұл мәселені шешуде нормативтік-құқықтық актілерді тәжірибеде қолдануға негізделу керектігін атап өтті.
Альбина Мауытова, Бас прокуратураның нормативтік-құқықтық реттеу қызметін үйлестіру бөлімінің басшысы: «Біздің елімізде жұмысшылар мен жұмыс берушілер арасындағы қарым-қатынас еңбек заңнамасымен реттеледі. Әрбір жеке сектор ұйымының өзінің корпоративтік басқару актісі бар, сонымен қатар қолданыстағы салаға қатысты заңнамасы бар. Егер бұл әрекеттер сыйақы және сыйақы түріндегі кейбір ынталандыруларды қолдану мүмкіндігін тудырса, онда бұл жерде тікелей тыйымдар болмаса, қылмыстық-құқықтық саланың орбитасына түспейді. Бірақ егер ол салалық заңнамаға, әсіресе кейбір әлеуметтік маңызды функцияларға сәйкес келсе, онда бұл жаңа ереже бойынша, әрине, қылмыс болады».
Бас прокуратураның өкілі бұл шаралардың барлығы қоғамда сыбайлас жемқорлықтың барлық көріністеріне төзбеушілік мәдениетін қалыптастыру үшін жасалып жатқанын атап өтті. Тағы бір жаңалық сыбайлас жемқорлыққа жол берген шенеуніктерге негіз жасау болуы мүмкін. Көп ұзамай барлығы өз қызметтері үшін ынталандыруды ұнататын шенеуніктердің есімдерін білетін шығар.
Ұлан Сарқұлов, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің бірінші вице-президенті: «Бұл алдын алу құралы. Оның басты мақсаты – қоғамдық цензура арқылы сыбайлас жемқорлыққа төзбеушілікті қалыптастыру. Тізілімге ауыр және аса ауыр сыбайлас жемқорлық қылмыстары үшін сотталған адамдар туралы мәліметтер енгізілетін болады. Сот үкімінің заңды күшіне енуі жеке тұлғаларды қосуға негіз болады».
Шымкент қаласы мен Түркістан облысы сыбайлас жемқорлық қылмыстарының саны бойынша үнемі басшыларға қарсы тұратын орындар екенін атап өткім келеді. Мәселен, 2024 жылдың бірінші жартыжылдығында мегаполисте 53 адам, Түркістан облысында 42 адам сыбайлас жемқорлықты ғана емес, қазақстандықтардың өмір сүру деңгейінің төмендеуін де талқылап, сотқа тартылды. Ұлттық статистика бюросының мәліметінше, жан басына шаққандағы орташа табыс 112 мың теңге болса, оның 98 мың теңгесі тек азық-түлік, киім-кешек және коммуналдық қызметтерге ғана жұмсалады.
Ерлан Саиров, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты: «Ұлттық статистика бюросының мәліметі бойынша, күріш 31,3 пайызға, жұмыртқа 16,9 пайызға, май мен сүт өнімдері 12 пайызға қымбаттады. Тұрғын үй және коммуналдық қызметтер бағасын орта есеппен 25%-ға өсірді. Бұл жағдай халықтың шығынын көбейтіп, кірісін азайтқаны анық. «Қайда барасың, баға» деп жылайтын жағдайға да жеттік!
Бұл ретте ең төменгі жалақы екі жыл бұрын бекітілген – 85 мың теңге. Биыл ол өзгеріссіз қалды. Мәжілісмен ең төменгі жалақыны индекстеуді және азық-түлік себетінің бағасын белгілеу мәселесін шешуді ұсынды. Ал депутат Екатерина Смышляева жолаушылар тасымалы агрегаторларының жұмысына қатаң талап қойды. Өткен жылы жол-көлік оқиғалары мен құрбандар саны екі есеге өсті!
Екатерина Смышляева, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты: «Жәбірленушілердің арасында Алматы, Жамбыл, Қарағанды, Қостанай және басқа облыстардағы тас жолдарда апатқа ұшыраған такси жолаушылары да бар. Өкінішке орай, олар туралы жеке статистика жүргізілмейді. Өйткені бүгінгі нарықтың 95%-ы ретсіз бағыттар мен бейресми қызметтерден тұрады. Көптеген тасымалдаушылар біріктіру платформаларына назар аударады. Жыл сайын ірі агрегатор шамамен 25 миллион сапарды өңдейді. Сонымен қатар, көптеген платформалар жүргізушілер мен жолаушылар үшін тек «хабарландыру тақтасы» ретінде қызмет етеді. Қатысушыларға қойылатын талаптар минималды немесе мүлдем жоқ».
Мәжілісменнің айтуынша, мемлекеттік бақылауды күшейтіп, сонымен бірге жолаушылар көлігі саласындағы заңдылықтың сақталуына қоғамдық бақылауды ұйымдастыру қажет.